Psychische problematiek bij vluchtelingen  

Vluchten is niet niks. Trauma kan op vele momenten ontstaan. Niet alleen in het thuisland, maar ook tijdens de vlucht, tijdens de opvang in Nederland en de IND-procedure en zelfs daarna wanneer een vluchteling hier een heel nieuw leven moet opbouwen zonder status, sociaal netwerk of passend werk. Misschien sta je er niet zo bij stil maar ook een gezinshereniging kan heftig verlopen, na zo’n lange tijd zonder contact of ineens met een geliefde in één ruimte te zijn.  

• Een trauma betekent dat je iets heftigs hebt meegemaakt wat je op dat moment niet kunt verwerken en daarna ook niet. Het slaat zich ergens op in je lichaam en kan op een later moment problemen veroorzaken. Ieder persoon ervaart een gebeurtenis en de mogelijke (traumatische) gevolgen hiervan anders. Soms komt een trauma tot uiting wanneer een gast bij een gastgezin verblijft omdat daar rust en ruimte ontstaat om zaken te verwerken. De grootste kans op een zichtbaar wordend trauma is echter na verhuizing naar een eigen woning.  
• Ons uitgangspunt is altijd: gastgezinnen en matchmakers zijn géén hulpverleners! Maar het is wel belangrijk dat matchmakers en gastgezinnen laagdrempelig informatie kunnen vinden over psychische problemen. En dat je weet hoe je iemand eventueel kunt begeleiden richting de juiste hulp(verleners). 
• Als je merkt dat het niet goed gaat met je gast, dan kun je altijd vragen stellen over het hier en nu. Dit kun je bijv. doen aan de hand van de Protect vragenlijst van Pharos. Hierin staan enkele vragen over onder andere slaappatroon, angstgevoelens, hoofdpijn en moeite met concentreren. Het is belangrijk om niet te vragen over vroeger en over wat er is gebeurd. Als je gast daar iets over wil vertellen, dat doet hij/zij dat uit zichzelf, ga niet ‘vissen’. 
• Realiseer je dat het in sommige culturen een teken van zwakte is om te praten over psychische zaken. Misschien is je gast zelfs bang voor opsluiting of om niet serieus te worden genomen. Je kunt vertellen over hoe het werkt in Nederland en dat het hier normaal is om over dit soort zaken te spreken met bijvoorbeeld je huisarts. Leg uit: “Je bent niet de enige…”, “Ik heb zelf ook weleens (gehoord over)…” 
• In sommige talen zijn er minder of geen woorden voor psychische problemen. Besef je dat uitspraken als “mijn hoofd zit vol”, “Ik moet veel denken”, “Ik voel pijn” aanwijzingen kunnen zijn voor psychische problemen. 
• Vermoed je klachten of problemen? Bespreek dingen die de gast leuk vindt om te doen. Veel vluchtelingen kunnen goed met hun trauma leven mits de randvoorwaarden op orde zijn: sociaal contact, een levensdoel, dagbesteding en een gezond dag-/nachtritme. Reed hij veel paard in zijn land van herkomst? Misschien kan hij helpen op een manege. Was schilderen haar grootste hobby? Wellicht kan ze met behulp van Volwassenenfonds Sport & Cultuur les krijgen. Er zijn legio voorbeelden van mensen die op deze manier zichzelf weer terug konden vinden.  
• Op de website van Pharos kun je veel informatie vinden over de psychische en ook fysieke gezondheid van vluchtelingen. Er zijn feiten en cijfers, factsheets, voorlichtingsmaterialen en meer. Ze hebben veel informatie in diverse talen. Bekijk deze Kennisbank. 
• Op Wetakecare staan ook andere organisaties waar je meer informatie kunt vinden.  

Nogmaals: jij bent geen hulpverlener. Maar je bent voor je gast vaak wel het eerste aanspreekpunt om wegwijs te worden in Nederland. Met een paar rake vragen of uitleg over ons zorgsysteem, kun je voor hen een groot verschil maken!